Дүйім дүниені дүрліктірген «коронавирус» бүгінгі күні әлемдік деңгейдегі ең өзекті мәселеге айналып отыр.
Ауру қоздырғышы – вирус. Табиғатта ауру тудыратын микроорганизмдер өте көп: бактериялар, коккалар, бациллалар, рикетсиялар, хламидиялар, саңырауқұлақтар, микоплазмалар, вирустар деп тізбектеліп кете береді. Бұлардың ішіндегі ең күрделілерінің біріне вирустар жатады.
Вирустар микроорганизмдердің басқа түрлеріне қарағанда өте күрделілігімен, зардаптылығымен және тез жұққыштығымен ерекшеленеді. Адамзат тарихындағы жүздеген, мыңдаған емес, тіпті миллиондаған адамды өлімге ұшыратқан эпидемиялық, пандемиялық жағдайлар осы вирустардың әсерінен болған.
Егер ауру бір елдің едәуір бөлігін қамтыса оны «эпидемия» дейді де, егер бұл құбылыс бірнеше елдерді қамтитын континенттік деңгейге дейін жетсе «пандемия» деп аталады. Тарихтағы пандемия деректеріне қарасақ, адам денсаулығымен байланысты пандемиялар 11-12 ғасырда, содан кейін 14 ғасырда тіркелген. Содан соң 19 тырысқақ пандемиясы, 20 ғасырдың басында испан тұмауы, 21 ғасырдың басында құс тұмауы тарады.
COVID-19 коронавирус инфекциясы деп аталатын жаңа коронавирус алғаш рет 2019 жылы белгілі болды. Бастапқыда онымен Қытайдағы Ухань қаласындағы балық базарына барған адамдар ауырды, олар жануарлардан жұқтырды деген болжам бар. 2020 жылы ақпанда дәрігерлер вирустың адамнан адамға жұғатынын дәлелдеді.
Негізгі жұғу жолы ауа-тамшылары арқылы, яғни адам жөтелгенде, түшкіргенде, сөйлегенде жұғады. Аурудың белгілері өкпе қабынуының және жедел респираторлық синдромның ауыр түрінің белгілеріне ұқсас келеді. Ауырған адамда құрғақ жөтел пайда болады, мұрыннан су ағады, тамағы жыбырлайды, температура 380 С және одан да жоғары болады, тыныс алу қиындап, ауа жетпей қалады, адамның көкірек тұсы, басы ауырады, еттерде ауырсыну белгілері пайда болады.
Аурудың біліне қоймайтын инкубация кезеңі 6-14 күнді құрайды.
Ауруды анықтау үшін ең нәтижелі әрі жылдам қойылатын диагноз әдісі – молекулярлық-генетикалық құбылысқа негізделген полимеразды тізбекті реакция (ПЦР). Оған сынама ретінде тамақ мен мұрыннан алынатын жұғынды қолданады. Бұл әдіс арқылы диагноз қорытындысын бір күннің ішінде алуға болады.
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының хаттамасы бойынша науқас толық оқшауланады да, аурудың ауыр, жеңілдігіне, індетті құбылыстың өту ерекшелігіне байланысты жалпы вирусқа қарсы емдік шаралары жүргізіледі.
Індеттен қорғанудың қарапайым әдістеріне мыналар жатады: қолды сабындап жуу, соңынан құрамында спирті бар антисептиктермен сүрту, жөтелгенде немесе түшкіргенде ауыз бен мұрынды орамалмен жауып тұру, тұмау және суық тию белгісі бар адамдармен байланысты шектеу, жұмыртқа және ет өнімдерін мұқият термиялық өңдеуден кейін қолдану, жабайы аңдарға жақындамау және т.б.
Елімізде төтенше жағдайдың аяқталғанына қарамастан, қауіп әлі де сейілмегенін атап өту керек. Бар тәуекелдерді бағаламау қателік болады.
Сондықтан сақтық шаралары күшейтілуі керек: үй-жайларда температуралық режимнің оңтайлы параметрлерінің сақталуын бақылап, жұмыс үй-жайларын тұрақты (әрбір 2 сағат) желдетіп тұруға кеңес береміз.Үйде, жұмыс орындарында есік тұтқаларын, ажыратқыштарды, жұмыскерлердің үстелдері мен орындықтарын, кеңсе техникасы, көпшілік пайдаланатын орындарды (тамақ ішетін, демалатын бөлмелер, дәретхана бөлмелері, спортпен айналысуға арналған бөлмелер мен жабдықтар және т. б.) дезинфециялауға баса назар аудара отырып, үй-жайларды дезинфекциялау құралдарын қолдану арқылы сапалы жинауды, барлық үй-жайларда әр 2 сағат сайын өңдеу жүргізілуі тиіс.
Тұрмыстық қатты қалдықтар жинайтын орын және оның аймағын таза ұстауды, уақытылы қалдықтарды шығарып отыру қамтамасыз етілуі керек.Адам көп шоғырланатын орындарда 1,5 метр қашықтықты, бетперде кию ережелерін сақтауды ұмытпаған жөн. Қоғамдық көліктерде әр рейс сайын санитариялық-дезинфекциялық шаралар жүруі тиіс. Қол жуу ережелері, жеке бас гигиенасы сақталуы керек және жолаушыларды көліктегі орын санынан артық алмауды жүйелендіру керек. "Бірлік" ЭМБ жетекшісі Сүйесінова С.Т.